Na vertrek van ISIS in Noord Irak is wantrouwen groter dan ooit

Op weg naar Rabia, langs de Syrisch-Iraakse grens

 

Na verschillende pogingen is het afgelopen week eindelijk gelukt om toestemming te krijgen enkele  gebieden te bezoeken die zijn heroverd op ISIS in de Ninewa provincie, in Noord Irak. De oorlog met ISIS is een nieuwe fase van een historische twist tussen Koerdisch Irak en centraal Irak over wie deze gebieden mag besturen. Hoewel Ninewa formeel een provincie is van de Iraakse Staat, heeft de verovering door de Koerdische Peshmerga (met steun van de Internationale Coalitie tegen ISIS, waaronder Nederland) de dominantie van de Kurdish Regional Government (KRG) onlosmakelijk bevestigd.

’s Ochtends vroeg vertrekken we vanuit Dohuk naar Rabia, bij de Iraaks-Syrische grens. Ik reis met werknemers van onze lokale partners, zowel Koerden als Arabieren. We gaan lokale vredesraden bezoeken, die we hebben opgezet in drie gebieden waar ISIS heeft huisgehouden: een Arabisch district, een Koerdisch district en een Jezidi district. De drie uur lange autorit gaat langs vele uitgestrekte graanvelden; niet voor niets wordt deze regio van oudsher bestempeld als de ‘de graanschuur van Irak’. Net als in naburig Syrië en in Turkije zijn deze gebieden dankzij de Eufraat en Tigris erg vruchtbaar. ‘Daar is Syrië’, zegt mijn collega wijzend op kleine ja -knikkers die handmatig olie uit de grond halen achter een laag hekje. Dit deel van Syrië wordt gedomineerd door Syrische Koerden van PYD die op vijandige voet staan met Iraakse Koerden van de PDK. Politieke rivaliteit en tegenstrijdige regionale loyaliteit (ten opzichte van Turkije) is hier sterker dan Koerdisch  broederschap.

Aan de Syrische kant van de grens, vinden illegale olie werkzaamheden plaats

De enkele checkpoints onderweg tonen vlaggen van Koerdische politieke partijen en portretten van hun leiders om dominantie en controle duidelijk te laten gelden. Langs de weg zien we veel uitgebrande auto’s en ingestorte huizen; de eerste beelden van het recente geweld. Het was deze weg die in 2014 de vluchtroute was van duizenden families uit Ninewa naar Koerdisch Irak toen ISIS dood en verderf zaaide in de regio.

Mijn reisgenoten weten precies te vertellen welk dorp Arabisch is en welk dorp Koerdisch. Deze regio was vóór ISIS meer gemengd dan nu. Het blijkt dat vooral de Arabische dorpen geleden hebben onder destructie; daar staat bijna geen enkel huis meer overeind. Volgens mij Koerdische collega komt dat door internationale lucht bombardementen toen ISIS hier de controle had. Volgens hem zijn de bewoners meegevlucht met ISIS naar Mosul. Mijn Arabische collega zwijgt, maar vertelt mij later dat sommige huizen door ISIS zijn verwoest omdat de bewoners loyaal waren aan de Iraakse Staat. Andere dorpen zijn volgens hem verwoest na vertrek van ISIS door Koerdische en Yezidische gewapende groepen uit wraak op vermeende steun aan ISIS. De bewoners van deze verwoeste dorpen kunnen niet terugkeren en leven in vluchtelingenkampen in Syrië of in andere Iraakse provincies. Deze tegenstrijdige verklaring van gebeurtenissen toont de groeiende verwijdering en onderling onbegrip tussen Koerden en Arabieren. Er is een totaal gebrek aan vertrouwen om te bespreken wat de komst van ISIS teweeg heeft gebracht en wat er na ISIS moet gebeuren. Wie moet deze gebieden na ISIS besturen? Wie mag er terugkeren? Hoe moet er recht worden gedaan aan de slachtoffers? Maar vooral: hoe moeten mensen weer met elkaar samenleven?

een verwoest Arabisch dorp

Na een lange rit rijden we Rabia in, dat ruim drie maanden onder controle stond van ISIS. Het straatbeeld doet denken aan Saudie Arabië: de mannen dragen witte jelebas en de vrouwen dragen zwarte abayas en niqaabs. Over het algemeen is het stil op straat. Het enige ziekenhuis is met kogels doorzeeft. ‘Hoeveel mensen van jullie dorp deden mee met ISIS?’, vraagt mijn Koerdische collega aan mijn Arabische collega, die uit Rabia komt. Volgens hem waren dat maar drie dorpsgenoten en hij weet precies te vertellen wie en van welke stam ze zijn. Mijn Koerdische collega gelooft het niet en meent dat iedereen die het dorp niet verliet toen ISIS kwam met ISIS moet hebben gecollaboreerd. Dat betekent dus dat volgens hem, en vele anderen in Irak, alle drie miljoen Irakezen die nu ruim twee jaar onder ISIS controle leven, per definitie schuldig zijn. In deze gemeenschappen waar stamverbanden een grote rol spelen, kan het daarnaast ook betekenen dat als één stamlid heeft gecollaboreerd met ISIS, de hele stam onder verdenking staat.

In Rabia worden we ontvangen door de burgemeester in het lokale gemeentehuis. ‘Het meubilair hier heb ik van huis meegenomen, zegt de burgemeester, ‘De regering in Baghdad is ons vergeten en van de Koerdische regio kunnen we geen steun verwachten’. De Arabieren hier, ooit sterk en groot grondbezitters van de vele graanvelden onder Saddam, staan onder grote druk en hebben geen sterke vertegenwoordiging in Baghdad om hun belangen te verzekeren. Daarom staan buiten Rabia lange rijen met trucks vol graan te wachten. De regering in Baghdad heeft al drie jaar niet voor het graan betaald en bovendien is Mosul als traditioneel afzetgebied niet toegankelijk. Mocht de Iraakse regering uiteindelijk wel betalen en de trucks richting Baghdad kunnen, dan blijft het nog de vraag of de Koerdische autoriteiten de trucks toestemming geven om door te rijden via het door hen gecontroleerde Kirkuk, de enige veilige weg naar Baghdad. Inmiddels is, er naast Syrisch-Koerdische en Iraaks-Koerdische troepenmacht, ook een Arabische militie opgezet. De zoon van een lid van de vredesraad heeft zich bij deze militie aangesloten. Hij haalt half verontschuldigend zijn schouders op: ‘Het is om ons te beschermen. Bovendien krijgt hij 600 dollar in de maand en hoeft hij maar 3 dagen per week op de training te verschijnen.’

lange rijen met graan trucks in Rabia

Na Rabia rijden we door richting Zummar. Maar eerst moeten we nog lunchen bij het Arabische stamhoofd. We passeren onderweg de Arabische militie, die in de middaghitte in de open velden, in pick up trucks zijn samen gekomen. Tijdens de lunch -grote schalen met rijst en lam- wordt mijn Koerdische collega aangesproken op het beleid van de Koerdische regering in dit gebied. ‘Eigenlijk doen wij wat jullie eerst met ons deden’, geeft hij eerlijk toe. Hij vertelt hoe onder Saddam de Koerden onderdrukt werden en heimelijk Koerdische strijders (Peshmerga) onderdak en eten boden. Als de volgende dag het Iraakse leger van Saddam kwam werden de Koerden gedwongen op de Koran te zweren dat ze geen hulp hadden geboden aan de Peshmerga. De Arabieren in de ruimte knikken en herkennen de vergelijking. ‘Akkoord’, zegt het stamhoofd, ‘,maar wanneer hebben jullie je gram gehaald?’

In Zummar is de situatie duidelijk beter; minder kapotte huizen, meer winkels en leven op straat. ‘Dat komt doordat hier Koerden in de meerderheid zijn’, zegt mijn Koerdische collega. ‘Dat komt omdat mensen uit Zummar voor handel, inkopen en medische voorzieningen naar Dohuk kunnen. Wij uit Rabia moeten weken wachten voor toestemming van de Koerdische geheime dienst om langs de checkpoints te komen,’ aldus mijn Arabische collega.

Vóór de komst van ISIS was de verhouding tussen Arabieren en Koerden hier gelijk. Nu is dat 70/30 in het voordeel van de Koerden. In Zummar hebben we een bespreking met de lokale vredesraad, bestaande uit Koerden van verschillende stammen en enkele Arabieren, precies in verhouding met de demografische balans van dit gebied, aldus mijn Koerdische collega. De bespreking vindt plaats in een ziekenhuis dat is gerestaureerd met hulp van de VN. Er zijn hier meer dan 20 NGOs actief, omdat het makkelijker is om toestemming te krijgen hier te werken van de Koerdische geheime dienst, in tegenstelling tot niet-Koerdische gebieden die onder hun controle staan. Grappig genoeg is mijn Arabische collega weer verbaasd dat hij Arabieren en Koerden samen ziet eten in het lokale restaurant: ‘Ik dacht dat Arabieren hier helemaal niet mochten komen’, zegt hij uit wanneer we uitpuffen in de schaduw van de middagzon. Alleen al uitwisseling van collega’s tussen hun verschillende gebieden draagt bij aan nieuwe inzichten. Voor een herstel van vertrouwen of zelfs verzoening is het nog veel te vroeg. Het conflict is eigenlijk, zelfs na ISIS, nog in volle gang.

Istanbouli Theater heropent theater in Nabatiyeh, Libanon

PAX en Istanbouli Theater werken samen in het zuiden van Libanon. Door middel van theater, kunst en cultuur wordt er gebouwd aan alternatieve en nieuwe plekken voor de ontwikkeling en het bij elkaar komen van jongeren en verschillende gemeenschappen.

Istanbouli Theater begon in Tyrus waar een groep vrienden in 2014 een oud theater in gebruik nam. Cinema al Hamra werd al meer dan 30 jaar niet meer gebruikt en zou vanaf dat moment weer dienen als een plaats voor jonge mensen om zich te ontwikkelen en elkaar te ontmoeten; buiten de gebaande paden en structuren. Op deze manier werden kunst en cultuur de motoren voor sociale verandering en een manier om jongeren en gemeenschappen bij elkaar te brengen, te dromen en om op een andere manier naar de realiteit te kijken door middel van film, theater en andere kunstvormen.

Maar het team heeft nog niet genoeg, gaat door en heeft grootse ambities voor Libanon. In Nabatiyeh (een andere stad in het zuiden) kreeg het Istanbouli team wederom de gelegenheid een oud theater op te knappen en in gebruik te nemen. Afgelopen zaterdag vond de opening van Cinema Stars plaats. Dit viel samen met de opening van het internationaal theaterfestival dat van 20-26 augustus in Libanon plaatsvindt. Voorstellingen uit verschillende landen worden opgevoerd in Nabatiyeh, Beiroet en Tyrus.

De opening van Cinema Stars was een groot feest. Geïnteresseerden uit Nabatiyeh, een handjevol mensen uit Beiroet, een grote groep fans uit Tyrus en natuurlijk de buurtbewoners van het theater die verbaasd en met verwondering het evenement aanschouwden waren aanwezig. Een later georganiseerde optocht door de stad (compleet met een traditionele Palestijnse drumband), zorgde voor nog meer mensen die zich spontaan aansloten bij het feest.

Voor mij was deze prachtige avond de opening van een nieuw hoofdstuk met het Istanbouli team. Ik vind het fantastisch om te zien hoe de energie en vreugde van zoveel jonge mensen zoveel mensen weet te mobiliseren. Ondanks de ingewikkelde situatie in (het zuiden van) Libanon kan deze fantastische avond, met de heropening van een historisch gebouw, de opvoering van prachtig theaterstuk door een Irakees gezelschap en met veel vreugde en lachende mensen, het begin zijn van een nieuwe verhaal voor Nabatiyeh.

Een eerder gepubliceerd artikel over Istanbouli Theatre in het Nederlands vind je hier:

https://www.humanityhouse.org/verhalen/een-cultuur-van-vrede-in-libanon/

Nog meer lezen? 

http://www.dailystar.com.lb/Arts-and-Ent/Culture/2016/Aug-18/367688-stars-to-shine-for-theater-festival.ashx

http://www.aljazeera.com/news/2016/05/stars-cinema-aims-revive-southern-lebanon-160516114736255.html

http://www.beirut.com/l/46306

Gevlucht uit Mosul

Benoite Martin is programma coordinator voor het PAX programma Kulluna Muwatinun (Wij Zijn Allemaal Burgers) wat in Syrië en Irak wordt uigevoerd. Deze week bezocht zij in Noord-Irak een vluchtelingenkamp voor ontheemen uit Mosul. Hieronder in het Engels haar indrukken.

Visit to Dibega camp – August 14 2016

I accompanied our local partner Al Mesalla, who is providing psycho social support services in the camp. Dibega lies about 70 kilometres on the south east of the city of Mosul. It is the largest camp that has been established at the end of 2015 to shelter displaced people escaping from the hands of ISIS.

In the last few weeks, as the Kurdish Peshmerga forces have liberated many towns, advancing towards Mosul, families across the Ninewa governorate have been escaping military operations and airstrikes and sought safety in areas controlled by the Kurdish forces.

Dibega camp has steadily grown to host more and more families and is now struggling to offer decent shelter to all individuals escaping ISIS, as tents and other basic services are severely lacking.

At the time of visit, Dibega camp was hosting 33,500 individuals across three separate sub-camps. More than 2500 families are awaiting for tents which will be available in a few days as three more sub-camps are being set up in the area. Every day, more than 150 new families arrive requesting shelter.

As a woman, it is easy to approach a group of women and children to ask a few questions and understand their situation: all have the similar impressivestories to tell. They were living in villages near Mosul under the control of ISIS, and had to escape during the night, in order not to be seen. ISIS would otherwise execute them for escaping. The families walked for more than 10 hours carrying the children to reach the areas controlled by the Peshmergas. They left all their belongings behind, as it is impossible to carry with them anything in their flight.

As families reach the frontline, they undergo a security screening conducted by the Kurdish forces: men and women and children are separated and the intelligence services are identifying possible members of ISIS who would have mixed with fleeing families. Families are then taken to the transit camp at the entrance of Dibega where they await to be given a tent. Again separated, men are sheltered in mosques and school buildings while women and children are given large communal tents. After 10 to 15 days on average, families finally get reunited as they are given a tent.

Security in the camp remains an issue as explains a camp manager: “We know some bad elements are present in the camp, they send some people here” as he refers to individuals who remain linked to ISIS. The situation is very sensitive as the camp hosts many traumatized as well as radicalized persons. “People have been brainwashed by ISIS, they were forced to do many violent things and they need to understand these things need to stop now”. A couple of fights have erupted in the camp and as I leave the office of the camp manager, I can see a security guard making use of an electric teaser to calm down some angry men. Later during my visit, the intelligence forces rush three men away whom are tied up in a back of a pick-up car, probably suspected of being linked to ISIS.

Women and girls are particularly traumatized as they have witnessed and suffered from incredible violence. Al Mesalla, a partner organization of PAX in Iraq, runs two women space centers and offer psycho-social support and trauma therapy. Individuals accessing the center tell of hideous acts of violence they have witnessed. There have already been four cases of suicide of women in the camp since last year.