Vanuit Dohuk is het drie uur rijden naar de Sinjar berg. Dat is een lange omweg, omdat sommige gebieden nog onder controle zijn van ISIS. We gaan naar Sinuni, een subdisrict van Sinjar, dat aan de noordelijke kant van de berg ligt. Hier hebben zich afschuwelijke taferelen afgespeeld van duizenden Jezidis die halsoverkop vluchtten voor de opmars van ISIS. Vele ouderen en babies zijn onderweg gestorven, anderen vielen alsnog in handen van ISIS. Ze vertellen over hun Arabische (en enkele Koerdische) buren die ISIS hielpen door aan te wijzen waar de Jezidische dorpen waren en waar vrouwen en kinderen konden worden ontvoerd. Ondanks dat Sinjar stad, ten zuiden van de berg, afgelopen winter werd heroverd op ISIS, zijn grote delen in de omgeving nog steeds niet bevrijd. Daarom is hier maar 5% van de bevolking teruggekeerd, in tegenstelling tot Rabia en Zummar. Tijdens mijn bezoek blijkt niet alleen de nabijheid van ISIS een reden voor de lage aantallen terugkeerders. Er is hier veel meer aan de hand.
Een Jezidisch dorp met op de achtergrond de Sinjar berg
Toen na de opmars van ISIS duizenden Jezidies vast kwamen te zitten op de Sinjar berg, hebben Koerdische strijders van de YPG (gelieerd aan de Turkse PKK) via Syrië een ontsnappingsroute gecreeerd. Sindsdien zijn er naast de Koerdisch Iraakse troepen gelieerd aan de KDP (Peshmerga), de Syrisch-Koerdische YPG ook verschillende Yezidische milities actief, al of niet gesteund door Baghdad, Erbil of Rojava (Koerdisch Syrië). Allemaal strijden ze om de loyaliteit van de gewone Sinjari.
‘We want international protection forces’ staat op de muur van één van de huizen van Sinuni. De wegen zijn hier kapot en er is bijna geen elektriciteit. Weinig winkels zijn open en veel huizen lijken onbewoond. We ontmoeten de nieuw gevormde lokale vredesraad in Lalish, het culturele gemeenschapscentrum van het dorp. De meeste aanwezige mannen dragen de typisch Jezidische snor en zien er arm en ontdaan uit. Na wat plechtmatigheden komen ze los. Ze zeggen dat er met geen mogelijkheid over vrede kan worden gepraat zolang er nog Jezidische meisjes gevangen worden gehouden door ISIS. ‘Dwing ons niet een Arabier de hand te schudden’, worden wij gewaarschuwd en één voor één wordt verteld hoeveel familieleden eenieder heeft verloren of op dit moment nog gevangen wordt gehouden in ISIS gebied. Ik probeer uit te leggen dat vergeving en verzoening nooit kan worden opgelegd en dat we eerst willen stimuleren lokale burgers samen een rol te laten spelen in wederopbouw en herstel van de infrastructuur. Dan brandt een lokale schoolleraar los: ‘Wij hebben 180 leerlingen en ik heb schoolboek of bank ontvangen van wie dan ook. Wij staan onder embargo! Checkpoints laten niets toe naar Zummar omdat volgens de Koerden goederen in handen van terroristen kunnen komen. Zelfs geen waterpomp komt erdoor. Maar wij weten allemaal dat KDP niet wil dat het handen valt van de YPG. Bij wie horen wij in hemelsnaam? Syrië? Koerdistan? Irak? Waarom worden wij zo vernederd? Ik ben overal geweest voor hulp, maar niemand heeft ons zelfs maar bezocht.’
Mijn Koerdische collega is een beetje nerveus geworden van de openheid van zaken die het schoolhoofd heeft gegeven. Hij begint een verhaal over hoe waterpompen kunnen worden gebruikt voor explosies, maar de trend is gezet. De Jezidies zijn het zat en spreken uit dat ze door iedereen worden verlaten. Naast het grote wantrouwen ten opzichte van Arabieren en Koerdische moslims, is er een enorm gebrek aan vertrouwen in de lokale autoriteiten. Na ISIS is ook in Sinjar het machtsbeeld onherstelbaar veranderd. Domineerde vóór ISIS de KDP Sinjar, nu zijn er, naast de (KDP) Peshmerga en de Syrisch Koerdische YPG, ook verschillende Jezidise milities actief. Lokale burgers vrezen dat rivaliteit tussen deze milities weer tot nieuw conflict zal leiden. Hun grootste uitdaging is de politiek te ontwijken en geen slachtoffer te worden van de voortdurende cirkel van geweld.
De meeste Jezidische dorpen zijn nog onbewoond
Nassama نسمة 